در آخرین صفحه های نسخه چاپ سنگی خمسه نظامی- که از سال 1264 هـ. ق به جا مانده است و در کتابخانه ملّی تهران نگهداری می شود- نگاره ای تحسین شدنی از میرزا علی قلی خویی، استاد چاپ سنگی دوره ناصری، وجود دارد. این نگاره که «چاپخانه» نام دارد، مراحل آماده کردن کتاب را از ابتدا تا آخرین مرحله که چاپ سنگی آن است، به طور مفصّل نشان می دهد. این نگاره، از نظر ساختار بصری، بیان محتوایی و ترکیب بندی خطی، به نگا...

در آخرین صفحه‌های نسخه چاپ سنگی خمسه نظامی- که از سال 1264 هـ. ق به‌جا مانده است و در کتابخانه ملّی تهران نگهداری می‌شود- نگاره‌ای تحسین‌شدنی از میرزا علی‌قلی خویی، استاد چاپ سنگی دوره ناصری، وجود دارد. این نگاره که «چاپخانه» نام دارد، مراحل آماده‌ کردن کتاب را از ابتدا تا آخرین مرحله که چاپ سنگی آن است، به ‌طور مفصّل نشان می‌دهد. این نگاره، از نظر ساختار بصری، بیان محتوایی و ترکیب‌بندی خطی، به ن...

بی شک ارتباط ادبیات غنی ایران با نگارگری ریشه هایی عمیق داشته است چنانچه تزئین کتب و مصور ساختن آن قرن ها در حال تحول و توسعه بود. هر دوی این جلوه های درخشان فرهنگ ما (ادبیات و نگارگری) فضولی جداگانه از تاریخ هنر جهان می باشند که به خاطر پیوند درونی و همخوانی ذاتی دو هنرمند (شاعر و نگارگر)ظهور یافتند. همچنین این پیوند و وابستگی هر دو به یکدیگر به جهت بینش یگانه و ذهنیتی مشابه است که از رهگذر حک...

پرسش مقالۀ حاضر چونی و چگونگی افزوده‌های هنرمندانۀ نظامی (535- 612ه.ق) در روایت تاریخی داستان بهرام گور و نقل آن در منظومۀ هفت پیکر است. منظومۀ هفت پیکر یکی از بدیع‌ترین روایت‌های داستانی ادب فارسی است و از گذشته تا امروز مورد توجه خوانندگان بوده ‌است. پیرنگ اصلی داستان بر روایتی تاریخی بنا شده که مأخذ آن کتاب‌هایی چون تاریخ طبری و تاریخ بلعمی، اخبارالطوال دینوری، سیاست‌نامۀ خواجه نظام‌الملک، ت...

پژوهش حاضر که با هدف بررسی محتوی طراحی انسان در آثار استاد کمال الدین بهزاد هراتی با روشی توصیفی و مرور اسنادی صورت گرفته است. برای این منظور از میان آثارمستند و امضادار ایشان هشت اثر معروف با عنوان: یوسف و زلیخا، گدایی بر درب مسجد، کاخ خورنق، خلیفه در حمام، پیر صوفی و جوان، مباحثه در محضر قاضی، دارا و شبان اسبها، جنگ طایفه ها به عنوان حجم نمونه مورد بررسی از میان 32 اثر وی انتخاب گردید. نتایج ...

چیدمان فضای سکونتگاه‏ها دارای منطق خاصی است و از قوانین ویژه‏ای هم تبعیت می‏کند. از جمله نگاره‏های ژئومورفولوژیک، که میراث تغییرات سطح تراز آب دریاست و جمعیت کثیری از مردم دنیا در آن سکونت گزیده‏اند، نگاره‏های ساحلی است. براساس مطالعات اخیر، خلیج‏فارس از هجده‏هزار سال پیش تراز 70 متر بالاتر از سطح امروزی را هم تجربه کرده و حاصل چنین بالاآمدگی و رسوب‏گذاری دریایی دشت‏های ساحلی است که در اصطلاح پ...

نسخة مهم هفت اورنگ سلطان ابراهیم میرزا از نمونه های بی بدیل هنر نگارگری است که توسط هنرمندان مکتب مشهد مصوّر شده است. داستان نجات حضرت یوسف (ع) از چاه، یکی از موضوعات مثنوی هفت اورنگ است که توسط نگارگران آن زمان به تصویر کشیده شده است. در این مقاله به روش توصیفی - تحلیلی به تطبیق و مقایسة اشعار جامی در مثنوی «یوسف و زلیخا»ی هفت اورنگ با نگارة «نجات حضرت یوسف از چاه» منسوب به مظفر علی، پرداخته ش...

عالم طبیعت در نزد ادیان مختلف از شأن و منزلتی ‌والا برخودار بوده است و آن را مظهر یا یکی‌‌از مظاهر تجلی ‌خداوند تلقی می‌نموده‌اند.در فرهنگ اسلامی‌ هم بر طبق آیات قرآن کریم، عالم طبیعت مظهر حکمت الهی است و در آن جنبه‌های ‌کمی ‌و ویژگی‌های‌ کیفی ‌عالم طبیعت از جمله وجه ملکوتی‌ آن مطرح شده است. هدف از این پژوهش برقراری پیوند بین دیدگاه قرآن کریم دربارة جنبه‌های ملکوتی عالم طبیعت با شیوه تصویرگری ‌...

ماندالا، دایره های تو در تو و درهم تنیده ای است که از دایره ای مهین آغاز، و به دایره ای کهین به فرجام می آید و این دایره های تو در تو دست کم برای فراهم آمدن حواس (تمرکز حواس) و دست بالا برای نشان دادن مرکز روان، یعنی «خود» به کار برده می شود. این نگارة آن سری و جادویی، در باور ما، ریختار (= فرمول) ساخت اسطوره، حماسة اسطوره ای و عرفان است، و حتی با نگاهی فراگیر، ریختارِ ساخت همه هستی است که ما در...

در دوره ساسانی، دو نژاد ایرانی و عرب ساکن حیره پیوند فرهنگی و اجتماعی مستحکمی داشتند. از این رو، زمینه تأثیر فرهنگ و ادب فارسی بر شخصیت شاعرانی که به دربار شهریاران منذری در حیره راه یافتند، فراهم آمد و سبب آشنایی هرچه بیشتر آنان با آداب و رسوم، سنن و فرهنگ ایرانی شد. در نتیجه عصاره فرهنگ فارسی آن روزگار، حال و هوای اجتماعی عهد ساسانی و وام واژه های کهن فارسی به فراوانی در اشعار شعرای جاهلی به ...